Lokatie
WOII vliegveld Maldegem
Interne nummering
Mal 16
Type structuur

Overdekte geschutsopstelling

Type Uberdeckter G-stand für 2 cm oder 3.7 cm FLAK

Toegankelijkheid

Structuur is vrij toegankelijk langs de Jonkvrouwdreef
Routebeschrijving om deze structuur te vinden:
  • Dit betreft 1 van 2 structuren die nog kunnen gevonden worden langs de Jonkvrouwdreef.
Oude kaarten van toepassing voor deze structuur
  • Kaart: Oude RAF kaart daterend van 13/02/1945 (dus reeds na de bevrijding) van het vliegveld van Maldegem - Erfgoednota IOED Meetjesland. Ondanks dat deze kaart het ganse vliegveld zou beschrijven, zijn deze structuren buiten de grenzen van deze kaart gelegen. Ze zouden zuidelijk van de meest westelijke randen van het hier getekende vliegveld te zoeken geweest zijn.

Luchtfoto Google Earth waarbij op basis van een summiere kaart van het Belgische leger uit 1947 werd gepoogd het vliegveld te begrenzen op een actuele luchtfoto.

Je ziet ongeveer hetzelfde. Nu zie je ondertussen wel de Jonkvrouwdreef doorlopen richting Kleitekalseide.

Luchtfoto's horende bij deze structuur:

Oud Kadasterplan 1946 - Archief Maldegem

Op dit kadasterplan uit 1946 zie je duidelijk een cluster van gebouwtjes ter hoogte van de toenmalige Jonkvrouwdreef. Helaas is deze regio op kadaster en oude luchtfoto's nog amper te herkennen. De cluster omvatte dus 5 structuren en allicht een aantal kleinere munitienissen.

Nabij deze cluster stond ook zeker lichter FLAK geschut (allicht 20 mm) opgesteld.

Oud Kadasterplan 1946 - Archief Maldegem - ruimer gekeken om het proberen koppelen aan de luchtfoto van 1971.

Hier is dus nog amper iets vergelijkbaar. Toch valt het nog te koppelen aan de luchtfoto hieronder uit 1971. Op de luchtfoto zie je nog duidelijk links van een omgekeerd uitziende L (bleke velden) de 2 nog bestaande structuren langs de Jonkvrouwdreef. Deze omgekeerde L-vorm is ook hiernaast nog te zien rechts naast de verticale zwarte streep op het plan. De twee dus nog bestaande structuren van deze cluster liggen aan de noordkant van toen zeker een 5 tal structuren.

Je ziet hier dus ook een wegel afbuigen naar links waarvan je zou denken dat dit de huidige Jonkvrouwdreef is zuidelijk van de 2 structuren maar in praktijk is dit een heel stuk zuidelijker en heden niet meer bestaande.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Detailfoto van deze zone van het vliegveld in 1971. De huidige Jonkvrouwdreef zuidelijk van de structuren is er toen ook duidelijk niet meer, hoogstens een onverharde smalle wegel.

 

Luchtfoto 2023 Google Earth

Detail van dezelfde zone. De structuren zijn op deze schets zo goed als "op" de weg te zien, links van de laatste bocht. Ons herkenningspunt van hierboven is hierop ook totaal verdwenen (het omgekeerde L-vormige veld).

Detail Luchtfoto 2023 Google Earth

Deze structuur is de meest rechtse structuur van de 2 structuren die hier zichtbaar zijn.
Localisatie van de structuur bij de site
  • Zuidwestelijk van het vliegveld, nabij de grens van wat men ging beschrijven als de terreinen horende bij dit vliegveld.

Functie van de structuur
  • We bevinden ons hier opnieuw bij allicht 1 van de 5 luchtafweerposities die gekend waren in de directe nabijheid van dit vliegveld.
  • Dit ligt dan nog net binnen de grenzen van wat men als vliegveld omschreef.
  • Soms liggen deze clusters van luchtverdediging al buiten deze zones.
  • Origineel stonden hier allicht een 5 tal structuren en een aantal kleine munitienissen.
  • Hier is voorlopig enkel een structuur voor het plaatsen van een schijnwerper of FLAK-geschut en een structuur voor het overdekt plaatsen van FLAK geschut. Deze FLAK-stand keek op zijn beurt uit op de landings- en opstijgpiste.
  • Bij de meeste Duitse WOII vliegvelden (ook hier) stonden er zo 2 van dergelijke structuren voor het opstellen van in theorie lichter FLAK geschut (20 mm of 37 mm luchtdoelartillerie) Deze dienden de landingsbanen te beschermen bij een eventuele vijandelijke landing met vliegtuigen op de startbanen. Daarom dat deze ook konden opgesteld worden in deze kleine structuren want vanuit die opstelling konden deze onmogelijk veel meer in de hoogte gaan schieten maar wel perfect op landende of gelande vliegtuigen op de langdingsbanen.
  • Logischer wijze vond je er dus eentje aan beide zijdes van deze landingsbanen, ook hier. Zijn tegengangen Mal 17 is ondertussen gesloopt.
Beschrijving van de structuur
  • Het betreft een in gewapend beton opgetrokken structuur voor het plaatsen van een stuk artillerie ter verdediging van de eigenlijke vliegbaan, mocht deze in vijandelijke handen vallen.
  • Het is een vrij open opstelling zoals je het heden ziet maar in originele toestand zat deze structuur zo goed als volledig ingewerkt in het terrein om van uit de lucht zo weinig mogelijk op te vallen.
  • Het geschut kon achteraan binnen gereden worden en zo zijn positie voor de schietopening innemen.
  • Het bood dus vooral bescherming tegen aanvallen uit de lucht.
  • Ter plaatse zie je 2 grotere scherfmuren links en rechts van de structuur.
  • Bij grotere types van dit type structuur, bestempeld als type L14, bevonden zich aan de beide zijdes van de kanonkamer een smalle munitiekamer. Deze zijn of waren er zeker niet bij de structuren hier aanwezig.
  • Bij dit type bestempeld als Uberdeckter G-stand fur 2 cm oder 3.7 cm FLAK zijn deze kamers er niet maar worden deze vervangen door 3 kleinere munitienissen.
  • Hiervan zit er 1 in elk van de zijwanden en nog 1 in de boog vooraan onder de schietopening.
  • Origineel had de structuur nog een achterbouw uitgewerkt in snelbouwstenen.
  • De achterbouw was uitgewerkt in de vorm van een loopgravensysteem.

Bouwplannen horende bij deze structuur

Schets van een zwaarder type van dit type structuren namelijk het type L14. Het geeft echter wel een mooi zicht van hoe ook de iets lichtere structuren die ook op Maldegem werden gebouwd er ooit zullen hebben uitgezien, volledig ingewerkt in het terrein en zeker niet bloot in het zicht zoals dit heden het geval is. Dit geeft ook meteen een meer logische benutting van die aanwezige scherfmuren. (Schets: WOII GermanDocInRussia.org)

Grondplan van het zwaardere type van deze structuur, de L14. Je ziet links en rechts van de kanonkamer de 2 munitieruimtes. Achteraan is dan een gang uitgevende op een soort van loopgraaf. (Schets: WOII GermanDocInRussia.org)

Deze doorsnede AB loopt door 1 van de 2 munitiekamers en dan verspringt ze naar de loopgraaf achteraan de structuur. Vooraan het eigenlijke schietgat. (Schets: WOII GermanDocInRussia.org)

Hierbij dan het plan dat wel zo goed als volledig zal kloppen met de hier gebouwde structuur en bestempeld als Uberdeckter G-stand fur 2 cm oder 3.7 cm FLAK. Hier zie je dus op de zijkanten enkel kleinere nissen voor munitie. Achteraan is de structuur eveneens uitgewerkt met een loopgravensysteem. (Schets: Collectie Pierre Nowak)

Grondplan vrij identiek met wat zal geklopt hebben met deze structuren. Je ziet wel duidelijk dat men achteraan de toegang een soort van chicane had voorzien in prefab betonblokken om doorheen de ganse structuur schieten van voor naar achter, te verhinderen. Allicht is de achterbouw hier gespiegeld met wat er ooit stond. (Schets: Collectie Pierre Nowak)

Vereenvoudigde plannen van deze structuren zoals terug te vinden in een nota met de beschrijving van de toenmalige toestand van het vliegveld van Maldegem in 1947 door het Belgisch Leger. Hierbij hoorde het hier getoonde plannetje. Gezien men hem toen al tekende als deze zeer beperkte structuur, moeten beiden toen ook al volledig ontmanteld geweest zijn en de achterbouwen reeds verdwenen. (Bron: Erfgoednota IOED Meetjesland)

Schetsen opgesteld door Kurt Waelbroeck - MKB Bunkertours na prospectie van de nog aanwezige structuur. Hier een zicht vanaf de bovenzijde. Toch wel enkele kleine foutjes. Zo was de bedoelde vuurrichting niet echt centraal maar iets meer afbuigend naar links (vanuit de structuur gezien). Ook was de toegang niet volledig in het midden achteraan de structuur voorzien. Er is enkel een zijmuurtje achteraan aan 1 zijde.

Vooraanzicht van deze structuur die ook in prakijk zeker een halve meter diep in het maaiveld zit. De standaardvuurrichting was meer in de richting waaruit deze schets is gemaakt en de vooruitstekende bak (omdat hier een munitienis inzit van de binnenzijde), staat meer in deze richting en niet centraal.

Achterzijde van de structuur. Rechts is er effectief een stuk wand. Links is dit stukje wand in praktijk er niet.
Actuele toestand van deze structuur:
  • De structuur is altijd gescheiden op de rand van de open kouters blijven staan. Hij kreeg in dit geval nooit een functie als stal of wat ook.
  • De structuur is nog in goede staat aanwezig buiten dat hij wel last heeft van jammer genoeg sluitstorten van puin en nutteloze graffiti-krabbels.
  • Van de originele aanbouw in snelbouwstenen zijn geen sporen meer zichtbaar.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan deze structuur:

Deze cluster van structuren is allicht tijdens de Duitse bezetting en het gebruik van het vliegveld zeker niet altijd even intensief gebruikt en bezet geweest. Zo konden er in de nabijheid van deze structuren houten poppen worden teruggevonden zoals hiernaast eentje te zien. Deze waren toen natuurlijk wel nog perfect geschilderd en dienden de indruk te geven dat er Duitse soldaten in de buurt stonden. De pop die u hiernaast ziet is ooit nog teruggevonden op de zolder van een hoeve in de directe nabijheid van het vliegveld. (Foto: Collectie Geert Beelaert).

Ook stak er trouwens tijdens de Duitse bezetting uit de structuur een houten loop gemaakt van een stam van een dennenboom. Ook dit moest zeker vanuit de lucht de indruk geven dat er een stuk artillerie in opgesteld was maar dit is er in praktijk allicht nooit geweest.

Foto's anno 2000

Vooraanzicht van het structuurtje anno 2000. Om eerlijk te zijn, zijn dit van die structuren die door de jaren heen amper wijzigen.

Zoals hier te zien, was hij in die tijd wel jammer genoeg reeds volgezet met graffitikrabbels. Heden, 20 jaar later zijn deze geleidelijk aan wat aan het vervagen. (Foto: Replica)

Foto's anno 2002 - Collectie Geert Beelaert

Zijaanzicht met duidelijk beeld op de grote scherfmuren op de zijkant. De achterzijde achter de scherfmuren zaten dus origineel verborgen achter een berm grond.

Achteraanzicht van de structuur.

Foto's anno 2007 - Collectie Tristan Cools

Zicht op beide structuren hier nog terug te vinden langs de Jonkvrouwdreef. Vooraan links de overdekte FLAK-opstelling op deze fiche besproken. Meer achteraan de structuur voor in dit geval de opstelling van een schijnwerper voor de luchtafweer (Mal 12)

Nogmaals een vooraanzicht. Identiek met enkele jaren voorheen dus.

Foto's anno 2020 - Eerste eigen prospectie.

Wijze waarop de structuur naast de Jonkvrouwdreef terug te vinden is. Op de achtergrond ook nog het gebouwtje voor de schijnwerper.

Een gelijkaardig zicht.

Detail van de voorzijde. Ondertussen is gelukkig de meeste graffiti al wat door de tijd verweerd en verdwenen.

Dit is letterlijk een foto genomen centraal op de voorzijde. Je ziet duidelijk dat de standaard voorziene vuurrichting niet centraal in de structuur is voorzien.

Zijaanzicht met ook duidelijk zichtbaar de grote scherfmuren. Deze maken een bescherming van de achterzijde van de structuur en staan ook deels iets meer achteruit.

Het gewapend betonnen plafond zal toch een kleine halve meter dik zijn.

Achterzijde en toegang van de structuur.

Ook hier zit dus de toegang niet echt centraal. Links kijk je meteen op de zijmuur. Rechts is er nog een kleine achterwand.

Binnenzicht met jammer genoeg ook een hier achtergelaten zwaar stuk gewapend beton. Waar is het containerpark?

Blik op de vuursector van de bunker. Links en meer naar rechts zie je tevens 2 van de 3 munitienissen die de structuur telt.

Nu kijk je letterlijk in de richting dat als basis vuurrichting zal te aanzien zijn. Dit zal ongeveer uitgekeken hebben op het huidige kruispunt van Expressweg en Krommewege. Voor alle duidelijkheid, de Expressweg bestond nog niet toen.

Terugblik in de structuur. Het blijft jammer van de vele graffitirommel aan de binnenzijde.

De 3e munitienis in de structuur.

Bijkomend gebruikte bronnen:

  • Geert Beelaert voor de details over de situatie tijdens de Duitse bezetting.
  • Pierre Nowak voor detailplannen van dit type structuren.
  • Tristan Cools voor verdere details bij deze structuur.
  • Jaap Waterreus voor de bedoeling van deze structuren.
  • MKB bunkertours voor bijkomende info van deze Duitse structuren en de bijhorende plannen.